De Karl-Marx-Allee of Stalinallee in Berlijn. Twee kilometer lang, negentig meter breed en aan de zijkant protserige Stalinistische appartementencomplexen. Dit is de grandeur die Oost-Berlijn ooit had willen uitstralen. Wandel over deze brede laan en waan je even in een (deels utopische) communistische wereld.
’s Zomers is het er warm, maar onder de lindes langs de weg loop je in de schaduw. In de winter is het er guur. Een koude wind blaast door de brede straat, mensen lopen diep weggestopt in hun jas voorbij. Het ene moment is het een plek van hoop, enkele maanden later een treurige plek die je liever overslaat. Maar elk bezoek aan Berlijn, of het nu in de lente of diep in de winter is, trekt die straat mij als een magneet. De Karl-Marx-Allee is voor mij het symbool voor de tijd dat de DDR heeft bestaan.
Karl-Marx-Allee: trots van Oost-Berlijn
De Trabantjes en Wartburgs hebben plaatsgemaakt voor luxe Mercedessen, BMW’s en Audi’s. Maar wanneer ik mijn ogen sluit, kost het me nooit veel moeite om het geluid en de geur van die pruttelende wagentjes voor de geest te halen. Ik ben te jong ben om de DDR ooit bewust te hebben meegemaakt, maar mijn fantasie erover wordt op deze plek levendig. Dit moet ooit de trots van de stad zijn geweest, samen met die imposante televisietoren, de Fernsehturm. Als je over je rechterschouder kijkt, zie je hem daar staan.
De Karl-Marx-Allee begint pal voorbij Alexanderplatz. Van daar loopt de brede laan naar het oosten. Voor de grandeur kun je de eerste paar honderd meter rustig overslaan. Aan de zijkanten een breed grasveld met bomen. Daarachter begint de typische Oost-Duitse Plattenbau. Flats zoals alle flats eruit zagen in de DDR. Recht toe, recht aan, met af en toe een serie balkons. Een enkele winkel onderbreekt deze reeks.
Restanten van de DDR
Maar toch, wanneer je geïnteresseerd bent in de historie, dan mag je deze eerste honderden meters niet zo maar passeren. Of stap uit de metro in U-Bahnhof Schillingstrasse. Enkele tientallen meters verderop ligt namelijk aan de ene zijde van de weg het Kino International. In 1963 werd dit afzichtelijke bouwwerk geopend. Dit was de bioscoop waar de nieuwste DDR-films draaiden.
Het mag er van buiten misschien niet uitzien, van binnen was het destijds het modernste wat je je kon wensen. Het toffe is dat de Kino International nog altijd dienst doet als bioscoop. Het is een levend museum. Van binnen ziet het er nog altijd zo uit als tientallen jaren geleden.
Aan de overkant van Kino International nog zo’n glimp van het verleden: Café Moskau. Rechthoekig, veel glas en staal. In de jaren zestig was dit modern. Een socialistisch restaurant, waar Oost-Berlijners graag kwamen. Door de jaren heen is het gemoderniseerd, maar in 2007 heeft het zijn oude grandeur teruggekregen. Tegenwoordig is het een evenementencentrum.
Geschiedenis Karl-Marx-Allee
In de jaren 50 begint de DDR met de aanleg van de Karl-Marx-Alleen in Oost-Berlijn. Of eigenlijk de Stalinallee, zoals het destijds wordt genoemd. Het moet de straat van Oost-Berlijn worden, waar buitenlandse gasten op een goede manier ontvangen kunnen worden. Maar ook de plek om indruk te maken op het Westen.
In eerste instantie worden grote Stalinistische appartementencomplexen langs de weg gebouwd, naast natuurlijk een beeld van Jozef Stalin zelf. Ook wordt de Deutsche Sporthalle hier gebouwd, maar de kwaliteit is zo slecht dat het bouwwerk na enkele jaren weer wordt gesloopt.
De verdwijning van Jozef Stalin
Met het overlijden van Stalin en de destalinisatie komen er nieuwe plannen. Het woningtekort in Oost-Europa is zo groot, dat de nieuwe leider Nikita Chroetsjov opdracht geeft tot de bouw van meer woningen. In eerste instantie worden de nieuwe flatgebouwen van buiten nog versierd, daarna kiest de DDR voor de saaie Plattenbau. En het beeld van Jozef Stalin? Dat verdwijnt geruisloos in de nacht en wordt omgesmolten tot beelden van een ezel en een sabeltandtijger. Die beelden staan nog altijd in het Tierpark Berlin Friedrichsfelde.
Ter hoogte van Strausberger Platz, verandert het uiterlijk van de Karl-Marx-Allee. Midden op het verkeersplein staat een grote fontein in DDR-stijl. Aan de zijkant van de straat maakt saaie Plattenbau plaats voor imposante appartementencomplexen met meer variatie. De onderste verdieping bestaat vaak uit winkels, cafés of restaurants. Een van die cafés is Café Sibylle, dat hier al staat sinds 1953. Het café is eigenaar van een stukje oor van het beeld van Stalin, dat hier ooit stond.
Enkele tientallen meters verderop bevindt zich de Karl Marx Buchhandlung. Nog zo’n glimp van het verleden. Heb je ooit de film Das Leben der Anderen gezien? Ik vind het een van de beste films die over de DDR is gemaakt. Op het einde van de film speelt deze boekhandel een grote rol.
Deutsche Sporthalle
Hoe verder je naar het oosten wandelt, hoe mooier de gebouwen worden. Bij U-Bahnhof Weberwiese probeer ik me voor de geest te halen hoe de Deutsche Sporthalle eruit moet hebben gezien, die ter hoogte van hier gestaan moet hebben. De buitenkant zag er ontzagwekkend uit, maar hoe zou de binnenkant zijn geweest?
De mensen die ik onderweg tegenkom, zien er niet op hun gelukkigst uit. Het zijn vooral ‘Ossies’, die nog altijd minder te besteden hebben dan hun Westerse buren. En die bouwwerken mogen er wel prachtig uitzien, tegelijkertijd lijken ze streng op je neer te kijken. Helaas, veel graffiti ontsiert de onderste verdieping.
Nog een icoon langs de Karl-Marx-Allee
Vrolijker wordt ik van Kosmos, nog zo’n bioscoop die in de jaren 60 aan deze Boulevard is gebouwd. Nee, het is niet de schoonheid die het hem doet, eerder de schoonheid van de lelijkheid. Blij wordt ik van het idee dat ook deze icoon nog altijd bestaat. Tegenwoordig worden er conferenties en theatervoorstellingen gehouden, maar ook worden er nog altijd films gedraaid. Van binnen is het pand flink gemoderniseerd. Maar wanneer je de plafonds en de wanden ziet, dan hangt hier nog altijd een nostalgische sfeer.
Mijn voettocht eindigt bij de Frankfurter Tor, twee torens ook in Stalinistische stijl gebouwd. Deze gebouwen moeten de indruk wekken dat hier ooit de stadspoort van Berlijn stond. Een communistische waarheid, zeg maar. Officieel stond die poort veel verder naar het westen. Nou ja, dat leugentje kan ik ze wel vergeven. Hier houdt de Karl-Marx-Allee op (of eigenlijk begint hij hier) en gaat verder als Frankfurter Allee. Ik stap hier in de metro en laat me terugbrengen naar Alexanderplatz.
Pak je op U-Bahnstation Frankfurter Tor de metro de andere kant op naar de Magdalenenstrasse, dan stap je vlakbij het Stasi Museum uit. Hier kun je jouw DDR-tocht op perfecte wijze verlengen.
Wandelen door een droomwereld
Wanneer je iets met historie of architectuur hebt, dan moet je zeker een bezoek brengen aan de Karl-Marx-Allee. Een imposante straat zoals veel voormalige communistische hoofdsteden die hadden. Mij doet het ook erg denken aan de Boulevard van de Overwinning van het Socialisme in Boekarest, die uitkomt bij het indrukwekkende Parlementspaleis.
Elke keer weer vind ik het een geweldige wandeling. Een soort van wandeling door een droom of een droomwereld. Een wandeling door een wereld die geen stand hield, maar die wel zijn sporen heeft nagelaten. Er was veel niet goed aan de DDR, maar voor mij is dit een geweldig overblijfsel.
Overnachten in Berlijn
Berlijn telt honderden hotels, jeugdherbergen en appartementen om te overnachten. Boek hier voordelig een hotel of appartement dat volledig bij jouw wensen en portemonnee past.
Een voordelig hotel in het centrum van Berlijn is het Ibis Berlin Mitte. Zelf heb ik heel goede ervaringen met het hotel Pullman Schweizerhof. Dit hotel ligt in het centrum tegenover de dierentuin en op een steenworp afstand van de Kurfürstendamm.
Lees ook: Met de trein naar Berlijn: Snel goedkoop en comfortabel
Lees ook: Hohenschönhausen: Met een oud-gevangene door een geheime Stasi gevangenis
Lees ook: Topsfeer! Bezoek een sportwedstrijd in Berlijn
Lees ook: Kerstmarkten Berlijn: Zoetigheid, houtwerk en glühwein
Lees ook: Berliner Unterwelten – De historische bunkers onder Berlijn
Activiteiten in Berlijn
Ga je naar Berlijn, dan mag een bezoek aan de Berlijnse Muur, het museum Haus am Checkpoint Charlie en het Joodse monument niet ontbreken. Wil je de stad vanuit de lucht zien? Bezoek dan het uitzichtplatform in de Fernsehturm of ga daar uit eten in het ronddraaiende restaurant op ruim 300 meter hoogte!
Een heel tof uitje, om even flink te lachen of misschien wel te schrikken, is Berlin Dungeon. Dit is een levend spookhuis waar je door 800 jaar bloederige geschiedenis trekt. Voor je het weet ben je in het Berlijn waar de pest rondwaard of sta je voor een geheime rechtbank die je verdenkt van hekserij.
